Τα τελευταία χρόνια, δόθηκε μεγάλη προσοχή στις ξύλινες κατασκευές. Όντας ένα βιώσιμο υλικό, το οποίο συλλαμβάνει μια τεράστια ποσότητα άνθρακα κατά την ανάπτυξή του, οι καινοτομίες που σχετίζονται με αυτό το υλικό έχουν επιτρέψει ολοένα και υψηλότερες κατασκευές. Ωστόσο, όταν μιλάμε για ξύλο μιλάμε για μια τεράστια ποικιλία ειδών, με διαφορετικά δυνατά σημεία, δυνατότητες, περιορισμούς και προτεινόμενες χρήσεις. Ενώ υπάρχουν εξαιρετικά σκληρά και βαριά ξύλα, με αντοχές συγκρίσιμες με το σκυρόδεμα, υπάρχουν και άλλα μαλακά ξύλα που είναι κατάλληλα για άλλους σκοπούς.
Σε κάθε περίπτωση, ως φυσικό υλικό, το ξύλο είναι πορώδες και προσαρμόζεται στις συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας του περιβάλλοντος στο οποίο εισάγεται και είναι ικανό να απορροφήσει ότι δέχεται από λάδι έως χημικά και βρωμιά. Χωρίς το κατάλληλο φινίρισμα, το ξύλο μπορεί να στεγνώσει, να σπάσει, να χάσει τον φυσικό του τόνο και να φθαρεί. Εάν εκτίθεται σε ξαφνικές αλλαγές, όπως περιόδους υψηλής υγρασίας και ξηρασίας, το ξύλο μπορεί να φουσκώσει ή και να σαπίσει.
Αν και γνωρίζουμε ότι η συντήρηση είναι ζωτικής σημασίας για την σωστή λειτουργία όλων των τύπων κτιρίων, όταν πρόκειται για ξύλο, αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό. Ένα κατάλληλο φινίρισμα αποτρέπει την γρήγορη φθορά του ξύλου, αυξάνοντας τη διάρκεια ζωής του και επιδεικνύοντας τα φυσικά χαρακτηριστικά του. Η διαθεσιμότητα και οι όροι που χρησιμοποιούνται για κάθε τύπο φινιρίσματος, ενδέχεται να διαφέρουν ανάλογα με τη χώρα. Παρακάτω, έχουμε συγκεντρώσει τα φινιρίσματα που χρησιμοποιούνται περισσότερο σήμερα, παρουσιάζοντας τα κύρια χαρακτηριστικά και τις χρήσεις τους.
Βερνίκια
Η λέξη βερνίκι χρησιμοποιείται συχνά λανθασμένα για ένα ευρύ φάσμα φινιρισμάτων ξύλου. Τα βερνίκια δημιουργούν ένα διαφανές στρώμα, σαν μια μεμβράνη στην επιφάνεια στην οποία εφαρμόζονται, καλύπτοντας τους πόρους του ξύλου, τονίζοντας τα νερά και τα φυσικά του χρώματα. Είναι ένα προϊόν βασισμένο σε στεγνά έλαια και συνθετικές ρητίνες. Υπάρχουν πολλοί τύποι στην αγορά, τα οποία είναι πολύ ανθεκτικά στο νερό και την υγρασία. Υπάρχουν βερνίκια με προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία, τα οποία είναι πολύ χρήσιμα για εξωτερικές κατασκευές. Άλλοι τύποι επιτρέπουν την αλλαγή του τόνου του ξύλου μέσω των βαφών.
Τα βερνίκια είναι αρκετά ευπροσάρμοστα και χρησιμοποιούνται ευρέως σε προσόψεις, κατασκευές, πλαίσια και εσωτερικά μέρη. Όταν το στρώμα βερνικιού αρχίζει να ξεφλουδίζει, αφήνοντάς το ξύλο απροστάτευτο, το κομμάτι πρέπει να τριφτεί και να περαστεί ξανά με βερνίκι.
Προϊόντα εμποτισμού
Τα προϊόντα εμποτισμού λειτουργούν ελαφρώς διαφορετικά. Σε αντίθεση με το βερνίκι, διεισδύουν στο ξύλο και αφήνουν τους πόρους τους ανοιχτούς, τρέφοντας τις ίνες τους και αφήνοντας το ξύλο να “αναπνέει”. Αυτό δίνει μια πιο φυσική εμφάνιση στα νερά του ξύλου, ειδικά στην αφή, αλλά ακόμη και στην πιο διαφανή του έκδοση, καταλήγοντας να το κρύβει λίγο. Επειδή διαπερνά το ξύλο, είναι ένα φινίρισμα που το καθιστά εξαιρετικά ανθεκτικό στο νερό. Εύκολο στην εφαρμογή και τη συντήρηση, το χρώμα δεν βγαίνει, αφού απορροφάται από το ξύλο και δεν σχηματίζει στρώμα προστατευτικής μεμβράνης. Οι χρήσεις του είναι παρόμοιες με τα βερνίκια και χρησιμοποιούνται επίσης ευρέως σε στέγες.
Έλαια
Τα φινιρίσματα με έλαιο είναι πολύ δημοφιλή στους ξυλουργούς, καθώς τείνουν να τονίζουν τον χαρακτήρα του ξύλου πολύ καλά, χωρίς να αλλάζουν τόσο το χρώμα όσο και την υφή του. Κατασκευασμένα από φυσικά προϊόντα, είναι πολύ εύκολο να εφαρμοστούν και να συντηρηθούν. Συνοδεύουν τη φυσική κίνηση του ξύλου, ενυδατώνουν και στεγανοποιούν. Από την άλλη πλευρά, δεν είναι τόσο ανθεκτικά στον καιρό και πρέπει να εφαρμόζονται περιοδικά. Αν και τα πιο συνηθισμένα έλαια είναι το λινέλαιο και τo λάδι tung, υπάρχει η δυνατότητα χρήσης «ακατέργαστου» ή πολυμερισμένου ελαίου, το οποίο υφίσταται θερμική επεξεργασία για να το καταστήσει πιο ανθεκτικό στο χρόνο και να επιταχύνει τον χρόνο στεγνώματος. Γενικά, τα λάδια χρησιμοποιούνται κυρίως σε περιοχές με χαμηλή έκθεση στον ήλιο και τη βροχή.
Shellac
Το Shellac είναι ένα φυσικό φινίρισμα που εκκρίνεται από το έντομο Kerria lacca, έναν τύπο σκαθαριού που βρίσκεται στα δάση της Ινδίας και της Ταϊλάνδης. Ως βερνίκι, το shellac στεγνώνει γρήγορα, σχηματίζοντας μια σκληρή, ισχυρή και εύκαμπτη μεμβράνη, η οποία είναι χρήσιμη για βερνίκωμα πατωμάτων και επίπλων. Σπάνια χρησιμοποιείται σήμερα, επειδή δεν είναι πολύ ανθεκτικό στο νερό ή στο αλκοόλ. Συνήθως αγοράζεται σε μικρά κομμάτια τα οποία αραιώνονται με αλκοόλ πριν από τη χρήση. Ακόμα κι έτσι, υπάρχουν ξυλουργοί που χρησιμοποιούν shellac για να το φινίρισμα των πιο εκλεπτυσμένων επίπλων.
Κεριά
Κυκλοφορούν στο εμπόριο σε υγρή ή στερεά μορφή και προέρχονται από μια ποικιλία ορυκτών, φυτικών και ζωικών πηγών. Τα πιο συνηθισμένα είναι η μέλισσα και το carnaúba. Τα κεριά σαν φινίρισμα δεν διεισδύουν στο ξύλο, αλλά παραμένουν πάνω σε αυτό, αποτρέποντας την οξείδωση. Το κερί, επομένως, εάν χρησιμοποιείται μόνο του, έχει μικρή επίδραση στην προστασία του ξύλου. Το ενδιαφέρον είναι ότι μπορεί να εφαρμοστεί σε μέρη που έχει ήδη εφαρμοστεί, δίνοντας στην επιφάνεια μια απαλή λάμψη και μια ευχάριστη αίσθηση. Βέβαια καλό είναι να χρησιμοποιείται σε περιοχές που δεν είναι εκτεθειμένες σε ακραίες καιρικές συνθήκες.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι όταν υπολογίζουμε τις δυνατότητες των φινιρισμάτων ξύλου, πρέπει να ληφθούν υπόψη διάφορα ζητήματα, όπως η μελλοντική του χρήση, το που θα τοποθετηθεί καθώς και η προσδοκώμενη διάρκεια ζωής του. Και αυτό κατά καιρούς σημαίνει να μην χρησιμοποιηθεί κανένα προϊόν για το φινίρισμα. Αυτό συμβαίνει επειδή υπάρχουν είδη συγκεκριμένων ξύλων, βαρέων και σκληρών, όπως το Cumaru (Dipteryx Odorata), του οποίου η ίδια η ρητίνη δημιουργεί μια φυσική προστασία. Στο έργο Vila Taguaí, από την αρχιτέκτονα Cristina Xavier, δεν εφαρμόστηκε κανένα προϊόν στο ξύλο. Υπάρχουν επίσης μέθοδοι κατασκευής, όπως το ακετυλιωμένο ξύλο, το οποίο δεν απαιτεί την εφαρμογή φινιρίσματος και, παρόλα αυτά, έχει μεγάλη διάρκεια ζωής. Ομοίως, το φινίρισμα για πάνελ σε μια πλάκα CLT θα είναι διαφορετικό από αυτό στο παγκάκι του πάρκου ή εκείνου ενός επίπλου για εσωτερικό χώρο. Το σημαντικό είναι ο αρχιτέκτονας να έχει γνώση των δυνατοτήτων του είδους και της λειτουργίας του ξύλου που θα επιλέξει, προκειμένου να βρει την καταλληλότερη λύση για κάθε περίπτωση.
