Το 2020 ήταν το έτος των Ολυμπιακών Αγώνων του Τόκιο, πρωτεύουσας της Ιαπωνίας και όλα ήταν έτοιμα να υποδεχτούν τους Ολυμπιακούς και Παραολυμπιακούς αγώνες το καλοκαίρι του 2020. Όμως το μεγαλοπρεπές αυτό γεγονός, λόγω του κορονοϊού, αναβλήθηκε για το καλοκαίρι του 2021.
Όμως, για τη τελετή παράδοσης της Ολυμπιακής φλόγας στην Ελλάδα, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο (Β.Χ.Μ.), σε συνεργασία με το Ιαπωνικό Πολιτιστικό Ινστιτούτο και την Ιαπωνική Πρεσβεία στην Αθήνα, ανέλαβε την οργάνωση εκδηλώσεων με τίτλο «Λαμπαδηδρομία προς το Τόκιο – κληρονομιά & αφομοίωση» που θα είχαν διάρκεια από τις 18 Μαρτίου έως τις 3 Μαΐου 2020.
Στο πλαίσιο αυτών των εκδηλώσεων, ο σημαντικός Ιάπωνας Αρχιτέκτονας Kengo Kuma (Kengo Kuma & Associates) αποφάσισε να έχει τη δική του εμβληματική συμμετοχή με ένα περίπτερο που κυριαρχούσε στην κεντρική αυλή του μουσείου. Για το λόγο αυτό σχεδίασε το “Cocoon”, ένα περίπτερο με οργανικό σχήμα που δέσποζε στην κεντρική αυλή του μουσείου. Το “Cocoon” σχεδιάστηκε ως δωμάτιο για της σκοπούς της τελετής του τσαγιού με το όνομα “Oribe” από το όνομα του Furuta Oribe (1543-1615), διάσημου δάσκαλου της τελετουργίας του τσαγιού. Το υλικό κατασκευής του είναι ανοιχτόχρωμο ξύλο σημύδας, ως φόρος τιμής στο Νέο Εθνικό στάδιο του Τόκιο, το οποίο σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από τον Kengo Kuma, όπου είχε ήδη κερδίσει το πρώτο βραβείο σε διεθνή Αρχιτεκτονικό διαγωνισμό.
Το κτίσμα έχει γενικές διαστάσεις 6,55μ. μήκος, 4,80μ. πλάτος και μέγιστο ύψος 3,30μ. και το υλικό κατασκευής του είναι από φύλλα κόντρα πλακέ σημύδας εξαιρετικά μικρού, για το μέγεθος της κατασκευής, πάχους των 15 χιλιοστών.
Αποτελείται από συνολικά 72 νομείς σε σχήμα τόξου, παραμετρικά σχεδιασμένους και όλοι με διαφορετικό σχήμα και διαστάσεις, τοποθετημένους παράλληλα τον ένα μετά τον άλλο σε απόσταση 9εκ. μεταξύ τους και η σύνδεση των νομέων έγινε με ξύλινες καβίλιες. Το σύνολο εδράζεται στην περίμετρο του υπερυψωμένου ξύλινου δαπέδου, ενώ οι εξωτερικές άκρες των νομέων διατηρούν μια απόσταση λίγων εκατοστών από το δάπεδο της αυλής. Η όλη σύνθεση δίνει το αίσθημα της αιώρησης. Για να ενταθεί αυτό το φαινόμενο, στρώθηκε χαλίκι χρώματος σκούρο γκρι σε όλη την περίμετρο του περιπτέρου, ώστε να υπάρχει μέγιστη αντίθεση με το φωτεινό ξύλο της σημύδας.
Η αίσθηση που δίνει το περίπτερο ιδωμένο κάθετα στο διαμήκη άξονα, από την είσοδο του μουσείου, είναι μια λεπτεπίλεπτη διαφάνεια που το βλέμμα του επισκέπτη το διαπερνάει. Καθόσον ο επισκέπτης κινείται κυκλικά γύρω του, αποκαλύπτεται ο όγκος με αυτό το ιδιαίτερο, οργανικό σχήμα που προσιδιάζει, αφενός στην ανομοιογένεια του τύπου της κούπας τσαγιού, ο οποίος άρεσε στον Furuta Oribe και αφετέρου σε κουκούλι και μήτρα. Το φως εισβάλει στο εσωτερικό του και μεταβάλλεται στις ώρες της ημέρας, δίνοντας ένα πλούτο οπτικών αισθήσεων.
Η είσοδος σε αυτό γίνεται από μια χαμηλή συρόμενη πόρτα στη νότια πλευρά του, με ύψος μόλις 1,50 μ. Αυτή η πόρτα αποτελείται από επάλληλες λωρίδες κόντρα πλακέ πλάτους 6εκ. συνδεδεμένες με καβίλιες επίσης ανά 9 εκ. ώστε να διατηρείται αδιάσπαστη η οπτική ενότητα της νότιας όψης. Στη δυτική πλευρά υπάρχει ακόμη μια δευτερεύουσα πόρτα, επίσης συρόμενη από φύλλο κόντρα πλακέ πλάτους 80 εκ.
Την εικόνα ολοκληρώνει το «νεφρόσχημο» πάτωμα επάνω στο οποίο έχει διαστρωθεί το παραδοσιακό Ιαπωνικό δάπεδο “tatami”. Στην ανατολική άκρη του δωματίου θα λάμβανε χώρα η τελετουργία του τσαγιού κατά την οποία οι επισκέπτες θα εισέρχονταν σε πολύ μικρές ομάδες. Άλλωστε στον εσωτερικό χώρο μπορεί να φιλοξενηθούν ταυτόχρονα τέσσερα έως πέντε άτομα.
Την περίοδο πριν από τα Χριστούγεννα του 2019, το γραφείο του αρχιτέκτονα στο Παρίσι ήλθε σε επαφή με τον καθηγητή της σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Ανδρέα Κούρκουλα, όπου του μεταφέρθηκε η επιθυμία του Αρχιτέκτονα, να υπάρξει, για συμβολικούς λόγους, συνεργασία με τη σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Ε.Μ.Π. στην υλοποίηση του έργου. Αυτή η συνεργασία αφορούσε την δημιουργία ομάδας συντονισμού της κατασκευής με τον Επίκουρο Καθηγητή Π. Βασιλάτο και με τη συνδρομή σε στατικά ζητήματα από τον Πολιτικό Μηχανικό Μανώλη Μάνιο. Παράλληλα μετά από ανοικτό κάλεσμα στη σχολή, μια ομάδα είκοσι σπουδαστών θα συμμετείχε ενεργά στην κατασκευή. Τα σχέδια είχαν αρχίσει να παίρνουν την τελική μορφή τους στις αρχές Ιανουαρίου και σε πρώτη φάση συζητήθηκαν εκτενώς τα υλικά κατασκευής και οι δυνατότητες να ανταποκριθούν οι εγχώριες βιομηχανίες στην υλοποίηση τους. Επιλέχθηκαν η εταιρεία IDS του Δημήτρη Καμπούρη στο Κορωπί για τη μόρφωση των νομέων από κόντρα πλακέ μέσω κοπής CNC, η εταιρεία X-metal του Αντώνη Καρασούλη στην Καλλιθέα για τη μεταλλική βάση και η VA-Energy του Νεκτάριου Βέσση και Λάμπρου Κωνσταντινίδη για τις ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις και τον φωτισμό.
Με την ομάδα των σπουδαστών ξεκίνησε μια διαδικασία προσυναρμολόγησης στο εργοστάσιο της IDS στο Κορωπί. Εκεί τα φύλλα κόντρα πλακέ μορφώνονταν στο τελικό τους σχήμα στο CNC καθώς επίσης γίνονταν και τα ακριβή τρυπήματα και από τις δύο πλευρές για να τοποθετηθούν καβίλιες. Κατόπιν τοποθετούνταν αριθμημένα σε μια γραμμή παραγωγής επάνω σε κύλιστρα και ακολούθως συγκολλούνταν ανά δύο, ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο χρόνος ολοκλήρωσης στο εργοτάξιο. Επίσης με αυτό τον τρόπο κρατήθηκε το τελικό βάρος σε λογικά επίπεδα ώστε να είναι σχετικά ευχερής η μεταφορά τους με τα χέρια, χωρίς τη βοήθεια μηχανικών μέσων.
Στις αρχές Μαρτίου άρχισε η σταδιακή μεταφορά, των ήδη συναρμολογημένων κατά το ήμισυ νομέων, σε υπαίθριο ελεύθερο χώρο του μουσείου. Παράλληλα οι τεχνικοί από την εταιρεία X-Metal τοποθέτησαν τη μεταλλική βάση επάνω στο διαστρωμένο χαλίκι. Τις επόμενες ημέρες, με τη συνδρομή των σπουδαστών, άρχισαν να τοποθετούνται τα καδρόνια της βάσης και το τελικό δάπεδο από κόντρα πλακέ.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι σχεδόν σε ολόκληρη την περίμετρο του δαπέδου έχε χαραχτεί μια γλυφή για την τοποθέτηση ταινίας LED για τον νυκτερινό φωτισμό, από την VA-Energy η οποία είχε στην ευθύνη της το σύνολο των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων του περιπτέρου που περιλάμβανε επίσης την παροχή για τα σκεύη της τελετής του τσαγιού.
Ακολούθησε η διάστρωση του παραδοσιακού δαπέδου tatami. Επειδή το περίπτερο ήταν ανοικτό και εκτεθειμένο στη βροχή επιλέχθηκε, αντί του φυσικού ψάθινου δαπέδου, αυτή του συνθετικού PVC το οποίο ήλθε από την Ιαπωνία σε ρολά. Αυτό κολλήθηκε από τους σπουδαστές με αυτοκόλλητη ταινία διπλής όψης και κόπηκε στο περίγραμμα του δαπέδου.
Ενώ τελείωναν οι εργασίες για τη βάση, προχωρούσε από τους σπουδαστές, η παράλληλη ολοκλήρωση συναρμολόγησης των νομέων στον πίσω χώρο του μουσείου. Τα φύλλα μεταφέρονταν στα χέρια, «πατούσαν» στο σημείο που έπρεπε να εδραστούν και σηκώνονταν κατακόρυφα στην τελική τους θέση σε απόσταση 9 εκ. μεταξύ τους. Οι μεταξύ τους επιφάνειες συνδέονταν με καβίλιες ανά 20 εκ. περίπου. Συνολικά χρησιμοποιήθηκαν 2.000 καβίλιες διαμέτρου 10 χλστ. και μήκους 99 χλστ. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε κατά τη σχεδίαση ώστε οι καβίλιες να διασπαρούν ομαλά σε ολόκληρη την επιφάνεια των νομέων και σε διαφορετική θέση σε κάθε πλευρά.
Από εκεί και πέρα, τα πράγματα άλλαξαν. Tα μέτρα που πάρθηκαν για την πανδημία του covid, έκαναν την περαιτέρω συμμετοχή των σπουδαστών αδύνατη. Το έργο είχε υλοποιηθεί μόνο κατά ένα μέρος και ήδη είχαν ανακοινωθεί, η ακύρωση των Ολυμπιακών αγώνων στο Τόκιο και φυσικά οι τελετές στο Βυζαντινό μουσείο. Το έργο συνεχίστηκε με την πολύτιμη συνδρομή του Δημήτρη Σιαβίκη και κάτω από τις δεδομένες συνθήκες το έργο ολοκληρώθηκε στις 23 Μαρτίου. Από τότε παραμένει ως αυτοτελές έκθεμα στην αυλή του Βυζαντινού μουσείου.
Συμμετοχή στο έργο:
Παναγιώτης Βασιλάτος, επίκουρος καθηγητής σχολής αρχιτεκτόνων μηχανικών ΕΜΠ.
Μανώλης Μάνιος, πολιτικός μηχανικός ΕΜΠ.
Δημήτρης Κωνσταντινίδης, αρχιτέκτων μηχανικός ΕΜΠ.
Κατασκευή & Τοποθέτηση
IDS: Δημήτρης Καμπούρης
www.ids.com.gr
X-Metal: Αντώνης Καρασούλης.
VA-Energy: Νεκτάριος Βέσσης, Λάμπρος Κωνσταντινίδης.
Σπουδαστές σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ (αλφαβητικά): Ευγενίνα Αγγελάκη, Άννα-Μαρία Αθανασίου, Νταϊάνα-Φωτεινή Δήμα, Γεράσιμος Δημητρέλλος, Ελένη Ζωγραφίνη, Βασιλική Ηλιοπούλου, Αλέξανδρος Κοντής, Ιωάννα-Ζωή Κουμερτά, Νικόλαος Κυρτόπουλος, Ελευθερία– Μαρία Κωστοπούλου, Δήμητρα Μακράκη, Χρήστος Μαλεσόβας, Μαρία Μαραζάκη, Σοφία Μπαμπανιώτη, Χρυσάνθη Πιπίνη, Ορέστης Πρόνιος, Λευκοθέα Σπαρτιώτη, Φελίσια Ταστάνη, Αλίκη Τζουβάρα, Χαριτίνα Τρίκα, Χαρά Χούλη, Ευαγγελία Χούλη.
Το ξύλο σημύδας που χρησιμοποιήθηκε ως υλικό κατασκευής του έργου προμηθεύτηκε από την εταιρεία WOODCO -TAKAS.
